Waarom komen Afrikanen niet als toeristen zoals wij?
Een t-shirt van Messi en de onschuldige vraag van een kind. Die twee dingen confronteerden Alphonse Muambi in een zomers Barcelona met de verstoorde verhoudingen tussen Europa en Afrika. Een oplossing is alleen mogelijk als daarvoor op beide continenten de politieke wil aanwezig is.
‘Ze brengen shit bij ons. Ze laten shit achter. Ze denken dat we hen met rust zullen laten. Ze brengen oorlogen bij ons, ze brengen dictators bij ons, ze plunderen onze grondstoffen. Ze denken dat wij zullen blijven zitten en hun mooie gezichten op afstand zullen blijven bewonderen. Nee, wij komen hier om de taart te delen die ze bij ons hebben geplunderd. Wij komen hier om hen lastig te vallen zodat zij de waarheid aan hun bevolking kunnen vertellen.’ Dit is niet een monoloog maar een antwoord dat ik deze zomer van een Afrikaanse vluchteling kreeg toen ik hem vroeg hoe het met hem ging. Hij begon met: ‘On s’accroche, mon frère.’ Wij klampen ons vast, mijn broeder. Ik stond met hem aan de voet van het Colombusmonument aan de Plaça Portal de la pau in Barcelona. Ik kocht een T-shirt van Messi voor Fleur, mijn dochter van 10, die ook aanwezig was. Toen kwam de politie. De Afrikaan nam de benen. Wij bleven achter met het T-shirt dat we nog niet hadden afgerekend.
Fleur vroeg aan mij: ‘Maar papa, waarom vlucht hij? Waarom zijn al die Afrikanen hier? Komen ze allemaal uit Afrika om hier deze spulletjes te verkopen? Waarom komen ze niet als toeristen zoals wij?’
Eliminering van Lumumba is de enige afdoende oplossing
Het beeld dat de Afrikaan in Barcelona schetst, is het beeld dat de meeste Afrikanen hebben over de rol van het westen in het Afrika van vóór en na de koude oorlog. Vóór de koude oorlog werden dictators in het zadel geholpen. Ze waren in dienst en ten dienste van hun politieke sponsors in het westen. Zij plunderden en lieten hun sponsors mee plunderen. Ze kregen ontwikkelingshulp en staken die in eigen zak. Zij werden geprezen in het westen terwijl hun bevolkingen crepeerden van honger. Leiders zoals Patrice Lumumba en Thomas Sankara waren in de ogen van het westen slecht omdat zij integer waren. Zij moesten uitgeschakeld worden. Ook Nederland speelde daarin een rol. De toenmalige minister van Buitenlandse zaken, Joseph Luns nam geen blad voor zijn mond. In zijn bericht naar de Nederlandse ambassadeur in Kinshasa zei hij het volgende: ‘Ik ben met U van mening dat voor de situatie in de Congo eliminering van Lumumba de enige afdoende oplossing zou zijn.’
Stel dat dit in de historische context van toen paste. Stel dat dit allemaal normaal was. Stel dat dit de moraal was? Stel… Wat zouden de beslissingen genomen in de normale historische context van toen anno nu voor consequenties hebben? Of zijn de consequenties van nu niet het resultaat van de beslissingen van toen? Is de situatie na de koude oorlog wel veranderd?
Na de koude oorlog is niets veranderd. Of toch wel? Het westen sponsort dubieuze verkiezingen waaruit gekozen dictators uit de bus komen. Het westen betaalt de salarissen van politie en militairen die de eigen bevolking terroriseren en vermoorden. Congo, Burundi en Egypte zijn daar een schoolvoorbeeld van. De inval in Libië en de moord op Khaddafi laten zien hoe bekrompen de internationale politiek is gebleven na de koude oorlog. De Afrikaan van Barcelona was niet naar Europa gekomen als het Westen geen bommen op Libië had gegooid. Hij woonde en werkte in Libië. Met zijn salaris van 500 euro per maand kon hij zijn familie in Senegal onderhouden. Na de dood van Khaddafi en de komst van de democratische chaos moest hij de benen nemen naar Spanje.
Afrikanen zijn aan de macht in Afrika
Maar is het westen de moeder van alle zonden in Afrika? Ik denk het niet. Afrikanen zijn aan de macht in Afrika, niet Europeanen. Zij weten het verschil te maken tussen goed en kwaad en tussen de ontwikkeling en onderontwikkeling. Zij weten dat de toekomst van Afrika niet in handen is van het westen. Waarom doen ze niets? Waarom laten ze zoveel talenten uit Afrika vertrekken? Waarom investeren ze niet in hen? Waarom bieden ze hen niet de mogelijkheid om het continent te ontwikkelen?
Heb ik oplossingen? Nee, ik heb geen oplossingen. Heb ik antwoorden? Nee, ik heb geen antwoorden. Mijn oplossingen zijn mijn vragen. Mijn vragen zijn mijn antwoorden.
Ook de vragen die Fleur, mijn dochter, aan mij stelde. Waarom kunnen Afrikanen niet zo maar een rugtas pakken, een paspoort in de zak stoppen en op avontuur gaan zoals hun leeftijdgenoten in Europa? Waarom moeten ze in oneindige rijen in de hittegolf staan bij de westerse ambassades voor een toeristenvisum dat ze nooit zullen krijgen? Is dit de wereld die wij willen bouwen? Stel dat de Afrikaan in Barcelona een visum had om te komen en terug te gaan? Was hij in Barcelona gebleven? Ik denk het niet. Velen Afrikanen gaan naar China doen hun handel en gaan weer terug naar huis. Waarom zou dit tussen Europa en Afrika niet kunnen?
Zou het niet interessant zijn om een beleid te ontwikkelingen dat de Afrikaan in Barcelona in staat zou stellen werk en inkomen in Senegal te generen? Zou het niet een idee kunnen zijn om een diasporabank in het leven te roepen zodat, vanuit die bank, wellicht met behulp van ontwikkelingsgeld, de diaspora en de Nederlandse -en Europese bedrijven economische projecten en investeringen kunnen ontwikkelen voor Afrika?
Kan dit alles werken zonder een coherent beleid, zowel hier als daar, zowel politiek als economisch? Nee. Om dit alles te realiseren is een politieke stabiliteit in het land van herkomst nodig. En dat is het fundament. Daarbij is de politieke wil zowel van het westen als van Afrika nodig. Eliminering van integere leiders met visie voor Afrika zou ook moeten stoppen, op welke manier dan ook. Met geld alleen kun je geen ontwikkeling tot stand brengen.